Novi Sad danas obeležava i slavi 80 godina od oslobođenja u II Svetskom ratu.
Tok 23.oktobra 1944. godine u Novi Sad u ušle jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, a potom i delovi Crvene Armije Sovjetskog saveza.
Prvi u Novi Sad su ušli pripadnici Novosadskog partizanskog odreda u ranim jutarnjim satima i sa kolonom građana prošli do centra i za njima druge jedinice uglavnom iz pravca Kaća, Žablja i Titela, a posle su se iz Srema prebacile jedinice NOVJ koje su proterale Ustaše, Domobrane i nemačke jedinice iz Petrovaradina i Sremske Kamenice.
U gradu će početi slavlje koje će trajati nekoliko danas.
Novi Sad je oslobođen skoro bez ispaljenog metka sem sporadičnih čarki sa zaostalim jedinicama, jer su se nakon uspešno zavešene Beogradske operacije nemačke jedinice zajedno sa ostalim kvisliškim snagama NDH, kozacima, snagama Nedićeve Srbije i četnicima Draže Mihajlovića uveliko povlačile ka Sremskom frontu koji je tih dana formiran ili ka drugim položajima u Bosni i Hercegovini.
Mada nije bilo pošteđen gradskih borbi za oslobođenje, on je slobodu dočekao razoren i sa trečinom stanovnika manje nego 1941. godine.
Više od 20.000 ljudi je proterano iz Novog Sada, a oko 5.000 ih je ubijeno na stratištima širom Evrope, odnosno dali su živote u jedinicama NOB-a. Grad je pretrpeo i velike gubitke i razaranja. Najmonstruozniji zločin je bila Racija januara 1942. godine kada je pod led Dunava bačeno više od 800 Jevreja, 400 Srba i desetine Roma i drugih stanovnika.
Uništavanje grada je bilo takvo da nije bilo ni struje, što je bila i posledica savezničkog bombardovanja tokom leta 1944. godine.
Novi Sad prvi susret sa strahotama rata imao je već 6. aprila 1941, istog dana kada je bombardovanjem Beograda počeo napad na Jugoslaviju. Tog dana neprijateljski avioni bombardovali su novosadski aerodrom, železničku raskrsnicu na Sajllovu i pucali na gradske ulice, a čak i na jednu sahranu. Već tada, pale su prve žrtve u Novom Sadu.
Mađarske fašističke trupe ušle su u Novi Sad već 13. aprila i započele trodnevnu pucnjavu, hapšenja, pljačku i ubijanja. Pretpostavlja se da je tokom ta tri dana ubijeno više od 500 Novosađana.
U gradu su promenjeni nazivi ulica, trgova i bulevara, ali nije promenjen prkosni duh Novosađana. U danima okupacije, u Novom Sadu su delovale diverzantske jedinice otpora. Oni su gradom širili propagandne materijale protiv fašizma, sekli su telefonske žice, napadali vojne magacine i pisali antifašističke parole, a bilo je i više atentata na pripadniek okupacioh vlasti ili njihove saradnike.
Za vreme rata Novi Sad je bombardovan pet puta. Posebno teško je bilo 6. septembra 1944. kada je bombardovan aerodrom, železnička stanica, fabrika porcelana, i civilne zgrade.
Zbog otpora stanovništva fašističkim snagama i zbog velike žrtve koju su Novosađani pretrpeli tokom okupacije, Novi Sad je 1975. godine odlikovan ordenom Grada heroja. U narodnooslobodilačkom pokretu u gradu evidentirano je 2.365 neposrednih učesnika iz Novog Sada, od toga 555 žena.
192.rs/021.rs
